Trong thời gian qua, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp HĐND huyện đã có sự chuyển biến tích cực: công tác điều hành, tiếp nhận và theo dõi trả lời nội dung chất vấn được HĐND huyện duy trì thực hiện; nội dung chất vấn qua các kỳ họp được mở rộng trên nhiều lĩnh vực gắn với yêu cầu làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu đối với những vấn đề nổi cộm, gây bức xúc trong nhân dân; các cơ quan, ban, ngành đã có sự tập trung, bám sát nội dung chất vấn để trả lời và một số nội dung được trả lời trực tiếp tại kỳ họp với tinh thần trách nhiệm phần nào đáp ứng được yêu cầu của các đại biểu, cử tri. Tại 03 kỳ họp HĐND huyện, khóa XI gần nhất (kỳ 3, 4, 5) đã ghi nhận 12 lượt ý kiến chất vấn của đại biểu với 14 nội dung, tập trung trên các lĩnh vực quản lý đất đai, môi trường, tài nguyên khoáng sản, y tế, giáo dục ... và được UBND huyện trả lời cụ thể bằng báo cáo.
Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tiễn đặt ra thì hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn vẫn còn những hạn chế: các câu hỏi chất vấn của đại biểu, cử tri còn ít về số lượng; việc tiếp thu và trả lời chất vấn của các cơ quan, đơn vị còn mang tính chung chung, dài dòng, chưa đi sâu vào trọng tâm vấn đề để làm rõ nguyên nhân, tình trạng.
Vì vậy, chất vấn như thế nào, làm sao để được chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp vừa thẳng thắn lại vừa đúng mức và có hiệu quả tốt là điều rất cần được quan tâm. Để từng bước đổi mới, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND cần quan tâm thực hiện tốt các nội dung sau:
Một là: Chuẩn bị chu đáo nội dung chất vấn; người chủ tọa kỳ họp cần xác định và gợi ý các nhóm vấn đề quan trọng, bức xúc hoặc nổi cộm để các đại biểu chất vấn theo từng nhóm vấn đề và người trả lời chất vấn cũng trả lời theo từng nhóm vấn đề. Người đặt câu hỏi chất vấn cần nghiên cứu và nâng cao kỹ năng chất vấn, nên chọn những vấn đề bức xúc, nổi cộm và quan trọng để chất vấn, câu hỏi chất vấn cần ngắn gọn, dễ hiểu đi thẳng vào vấn đề cần chất vấn; đặc biệt cần yêu cầu đối tượng bị chất vấn xác định rõ trách nhiệm và hường giải quyết để đại biểu HĐND tiếp tục giám sát quá trình thực hiện.
Hai là: Người trả lời chất vấn cần trả lời thẳng vào trọng tâm câu hỏi, không giải trình quá dài, không sa vào báo cáo thành tích hoặc vòng vo né tránh mà trả lời đúng vấn đề được yêu cầu, thẳng thắn nhận trách nhiệm nếu nội dung chất vấn đề cập đến những tồn tại thuộc lĩnh vực mình phụ trách. Đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những vấn đề mà nội dung chất vấn nêu hoặc có thể ghi nhận nội dung chất vấn sẽ trả lời cho người chất vấn sau nếu chưa trả lời được tại thời điểm chất vấn mà cần phải có thời gian nghiên cứu kiểm tra thực hiện. Người trả lời chất vấn tại kỳ họp nên trình bày ngắn gọn, sinh động đi thẳng vào vấn trọng tâm, trọng điểm xác định rõ trách nhiệm và hướng giải quyết, thời gian giải quyết vấn đề.
Ngoài việc trả lời tại kỳ họp, người được chất vấn còn phải trả lời bằng văn bản để đại biểu HĐND huyện thông tin lại cho cử tri tại các kỳ tiếp xúc cử tri. Người trả lời chất vấn phải tập trung giải quyết tốt những nội dung được chất vấn theo đúng yêu cầu và thời gian.
Ba là: Nâng cao vai trò của các Ban HĐND huyện; nắm chắc những lĩnh vực mà Ban phụ trách, tổ chức thẩm tra các báo cáo của UBND và các cơ quan chuyên môn của huyện theo sự phân công của Thường trực HĐND huyện trước kỳ họp một cách chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật. Nâng cao chất lượng công tác giám sát, khảo sát chuyên đề, nhất là những lĩnh vực gây bức xúc, nhiều cử tri quan tâm. Qua đó, cung cấp những thông tin chính xác, khách quan về những lĩnh vực mà nhiều cử tri quan tâm để đại biểu HĐND nắm bắt, làm căn cứ đặt câu hỏi chất vấn. Trong quá trình diễn ra phiên chất vấn, các Ban cần theo dõi, giám sát chặt chẽ việc trả lời chất vấn của các tổ chức, cá nhân có liên quan, có ý kiến phản biện nếu những vấn đề đó thuộc lĩnh vực Ban mình phụ trách hoặc tham mưu cho Chủ tọa kỳ họp để yêu cầu người trả lời chất vấn làm rõ. Đối với đại biểu là thành viên các Ban cần có bản lĩnh, gần dân, sát dân để nắm bắt thông tin một cách chính xác, từ đó tích cực tham gia hoạt động chất vấn góp phần mang lại hiệu quả cao hơn.
Bốn là: Thực hiện tốt công tác phối hợp giữa HĐND và UBND huyện trong hoạt động chất vấn trên tinh thần tích cực, thiện chí, trách nhiệm. Trong đó, HĐND huyện đảm bảo thực hiện chất vấn đúng vào những vấn đề đông đảo cử tri quan tâm hoặc những vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến việc hoàn thành nhiệm vụ chính trị của địa phương; tăng cường giám sát, đôn đốc việc thực hiện các Nghị quyết HĐND của UBND huyện và giám sát, đốc thúc thực hiện việc trả lời ý kiến chất vấn của đại biểu, cử tri.
UBND và các cơ quan chuyên môn của huyện phải thực sự nghiêm túc, trách nhiệm trong trả lời chất vấn; tuân thủ những yêu cầu có tính nguyên tắc, được bảo đảm về mọi mặt như trình tự, thủ tục, thời gian, hình thức trả lời chất vấn… Nội dung trả lời phải cụ thể, trọng tâm, rõ ràng, ngắn gọn, đi thẳng vào vấn đề, không né tránh, không đùn đẩy trách nhiệm và phải đưa ra được phương hướng, lộ trình cụ thể giải quyết vấn đề đại biểu, cử tri kiến nghị, Ngay sau phiên chất vấn, UBND huyện cần chỉ đạo kịp thời thực hiện các nội dung việc giải quyết các vấn đề đại biểu, cử tri đã chất vấn.
Để làm được điều đó cần duy trì thực hiện nghiêm túc Quy chế phối hợp hoạt động giữa Thường trực HĐND, UBND và Ban Thường trực Uỷ ban MTTQ cùng cấp. Qua đó, những vấn đề phát sinh được trao đổi, tháo gỡ kịp thời, hiệu quả, trong đó có công tác chuẩn bị cho hoạt động chất vấn và giải quyết các vấn đề sau phiên chất vấn.
Năm là: Thường trực HĐND, các Ban, các Tổ và các đại biểu HĐND huyện phải tăng cường kiểm tra, đôn đốc, giám sát việc triển khai thực hiện Nghị quyết HĐND của UBND huyện, đặc biệt là giám sát việc giải quyết các ý kiến chất vấn của đại biểu HĐND và ý kiến của cử tri.
Bằng những giải pháp trên, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp HĐND huyện sẽ sôi nổi hơn, có chiều sâu, thiết thực và giải quyết kịp thời những vấn đề bức xúc, mang tính thời sự mà đông đảo cử tri địa phương quan tâm, những vấn đề liên quan đến công tác chỉ đạo, điều hành, quản lý của chính quyền địa phương về phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh, góp phần hoàn thành thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ chính trị của địa phương đề ra trong năm 2018 và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện nhiệm kỳ 2015 - 2020.