Ban Kiểm tra Trung ương thành lập lúc đầu gồm 3 đồng chí:
- Đồng chí Trần Đăng Ninh, Ủy viên Trung ương Đảng.
- Đồng chí Nguyễn Thanh Bình, Ủy viên Thường vụ Khu ủy.
- Đồng chí Hà Xuân Mỹ (Hà Minh Quốc), Ủy viên thường vụ Tỉnh ủy.
Đồng chí Trần Đăng Ninh được cử làm Trưởng ban Kiểm tra Trung ương chuyên trách đầu tiên của Đảng. Các phái viên kiểm tra bổ sung dần, lúc đông nhất có khoảng 23 đồng chí được Trung ương điều động ở các Ban Thường vụ Tỉnh ủy từ Liên khu V trở ra, gồm các đồng chí: Lê Thanh, Đặng Việt Lâm, Hoàng Phú, Mai Công Thiệp, Trần Tấn, Trần Linh, Nguyễn Thành Tân, Nguyễn Danh Phan, Trần Thọ, Lê Quang Hợp, Hà Văn Tuyên, Hoàng Điền, Bùi Thiết, Tạ Quang, Lê Công Hoạch, Vũ Minh, Quang Sơn, Kỳ Nam, Nguyễn Hữu Lê, Thuần, Nhiên.
Thời bấy giờ, Ban Kiểm tra chưa thành lập các phòng, ban, vụ như hiện nay. Trưởng ban và cán bộ cùng với văn thư, hành chính, hậu cần thực hiện nhiệm vụ theo phương thức phái viên là chính. Các cuộc kiểm tra lúc đó được thực hiện do yêu cầu trực tiếp của lãnh đạo, có việc Trung ương Đảng và Chính phủ giao; có việc do Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp chỉ thị. Đó là những vụ việc có quan hệ đến các chính sách như các chính sách đối với tôn giáo, dân tộc, trí thức, chính sách mặt trận, chính sách cán bộ, chính sách đối với quân đội và những vụ, việc quan trọng được Bác Hồ giao.
Khi được thành lập, trụ sở đầu tiên của Ban Kiểm tra Trung ương được đặt tại đồi Pụ Miếu, xóm Phụng Hiển; lúc ấy Phụng Hiển chỉ có 6 nóc nhà ở rải rác, nhà của Ban Kiểm tra Trung ương vừa ở và làm việc dài độ 20m, rộng 4 - 5m bằng vầu cọ, ngăn ra làm 7 - 8 phòng, mỗi phòng lại chia làm hai, bên ngoài làm việc, bên trong làm nơi ngủ nghỉ, ngoài ra còn có hội trường, bếp ăn tập thể, sân chơi, chuồng ngựa, kho quân khu, hầm hào tăng xê…
Vào mùa đông tháng 10, tháng 11 năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm, làm việc với Ban Kiểm tra Trung ương, Bác đã hỏi đồng chí Trần Đăng Ninh: Chú là Trưởng Ban thì ai là phó? Rồi Người hỏi thăm sức khỏe, đời sống của cán bộ và công việc của Ban,…Đồng chí Trần Đăng Ninh cùng cán bộ, phái viên Ban Kiểm tra Trung ương cùng ở, làm việc từ năm 1948 đến năm 1950 đến khi được Trung ương Đảng cử sang làm Chủ nhiệm Tổng cục Cung cấp thì đồng chí Ninh mới rời khỏi Ban Kiểm tra Trung ương sang ở tại Thanh Định (ATK Định Hóa) nhận nhiệm vụ mới. Tại đây đã tổ chức thực hiện công tác kiểm tra đảng và cả nhiệm vụ của thanh tra Nhà nước và của cả Quân đội. Có nghĩa là những nhiệm vụ thuộc lĩnh vực ngành kiểm tra Đảng và công tác Thanh tra mà Trung ương Đảng do Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao phó như: Vụ án gián điệp H122 ở quân khu Việt Bắc; vụ “Hóa chất miền Nam” ở Liên khu V; việc thuyết phục giám mục Lê Hữu Từ ở Phát Diệm và “Vua Mèo” Vương Chí Sình ở Đồng Văn (Hà Giang) ủng hộ Chính phủ kháng chiến…và nhiều việc khác đồng chí Trưởng ban chỉ đạo cán bộ thực hiện như: Kiểm tra việc chấp hành nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước về chỉ đạo chiến tranh, chuẩn bị kháng chiến, chống lãng phí, tham ô của các Tỉnh ủy thuộc các Liên khu Việt Bắc; kiểm tra việc thực hiện chiến tranh nhân dân ở Bắc Giang, Bắc Ninh để chuẩn bị hội nghị chiến tranh vùng Trung du; kiểm tra nội bộ cơ quan “Hoa Kiều vụ”; cùng Ban bảo vệ của quân đội giải quyết vụ án Trần Dụ Châu - Cục trưởng Cục quân nhu, Bộ quốc phòng. Mỗi khi đồng chí Trưởng ban đi công tác, số cán bộ còn lại của Ban được trực tiếp nhận nhiệm vụ ở đồng chí Trường Chinh, Tổng Bí thư của Đảng giao như: Kiểm tra tình hình quân Pháp đánh chiếm các vùng công giáo tập trung ở Bùi Chu, Phát Diệm, xử lý đặc vụ Tưởng trong cơ quan Hoa Kiều vụ…
Các Khu, Tỉnh chưa có Ban Kiểm tra nhưng đã có cấp Ủy viên phụ trách kiểm tra như Liên khu Việt Bắc có đồng chí Phan Lang, Khu ủy viên, ở liên khu III có đồng chí Vũ Oanh, Khu ủy viên. Từ Ban Kiểm tra Trung ương ở Phụng Hiển, xã Điềm Mặc đã phát đi nhiều chủ trương, nghị quyết, chỉ thị về xây dựng hệ thống cơ quan tham mưu và thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kiểm tra mà Trung ương Đảng, Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ đạo kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi.
Công tác kiểm tra bước đầu giúp Trung ương Đảng và Chính phủ củng cố được lòng tin của nhân dân, của chiến sỹ, của các nhân sỹ, trí thức, tôn giáo của đồng bào các dân tộc đối với sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ và Hồ Chủ tịch, củng cố thêm mối quan hệ công tác giữa Trung ương và địa phương.
Hiện nay, địa điểm di tích nơi đặt trụ sở đầu tiên của Ngành kiểm tra Đảng luôn được gìn giữ, không xây dựng nhà cửa, vẫn nguyên vẹn đồi cây xanh, còn đó cây Gội cổ thụ là vật chuẩn, mốc ghi dấu địa điểm di tích./- (nguồn Tư liệu)
Trần Vinh
(UBKT huyện Hàm Tân)